मुंबई : महाराष्ट्रातील एनसीपी (एसपी) प्रमुख शरद पवार यांनी शुक्रवारी आपला ८४ वा वाढदिवस साजरा केला. तब्बल सहा दशकांहून अधिक काळ त्यांनी महाराष्ट्रापासून केंद्रापर्यंत प्रभावी राजकीय कारकीर्द घडवली आहे. शरद पवार यांनी आपल्या राजकीय प्रवासाची सुरुवात काँग्रेसपासून केली होती. ते चार वेळा महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री राहिले. आपल्या दीर्घ राजकीय प्रवासात पवार यांनी महाराष्ट्रातील कृषी धोरणे, सहकारी चळवळ यांना निर्णायक स्वरूप दिले.
शरद पवार यांचा जन्म १२ डिसेंबर १९४० रोजी झाला. त्यांचे वडील गोविंदराव पवार नीरा कॅनॉल को-ऑपरेटिव्ह सोसायटीमध्ये वरिष्ठ अधिकारी होते. तर त्यांची आई शारदाबाई पवार या वामपंथी विचारांच्या, धाडसी सामाजिक व राजकीय कार्यकर्त्या होत्या. शारदाबाई या पुणे लोकल बोर्डवर निवडून जाणाऱ्या पहिल्या महिला होत्या. लहानपणापासूनच शरद पवार राजकारणात सक्रिय होते. शाळा-कॉलेजमध्ये त्यांनी अनेक लहानमोठ्या आंदोलने, उपक्रमांमध्ये सहभाग घेतला.
१९६० मध्ये पवार यांचे भाऊ वसंतराव पवार यांनी किसान आणि मजदूर पक्षाकडून निवडणूक लढवली होती, तर शरद पवार काँग्रेससाठी प्रचार करत होते. जरी त्यांच्या भावांचा पराभव झाला तरी शरद पवार यांची प्रतिमा एक निष्ठावान काँग्रेस कार्यकर्ता म्हणून दृढ झाली.
१९६२ मध्ये ते पुणे जिल्हा युवक काँग्रेसचे अध्यक्ष झाले आणि त्यानंतर त्यांनी मागे वळून पाहिले नाही. १९६७ मध्ये वयाच्या २७ व्या वर्षी त्यांनी बारामतीतून विधानसभा निवडणूक जिंकली. त्यावेळी ते अविभाजित काँग्रेसचे प्रतिनिधित्व करत होते.
१९७८ मध्ये पवार यांनी ४० आमदारांसह काँग्रेसमधून विभाजन केले आणि जनता पक्ष व किसान-मजदूर पक्षासोबत प्रगतिशील लोकतांत्रिक मोर्चा (पीडीएम) स्थापन केला. याच काळात, वयाच्या ३८ व्या वर्षी, पवार महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री झाले—त्या काळातील राज्याचे सर्वात तरुण मुख्यमंत्री. मात्र त्यांची पहिली मुदत अल्पकाळ टिकली आणि १९८० मध्ये सरकार बरखास्त झाले. त्यानंतर १९८८, १९९० आणि १९९३ मध्ये ते पुन्हा मुख्यमंत्री झाले.
१९९९ मध्ये शरद पवार यांनी एनसीपी ची स्थापना केली. या पक्षाचा उद्देश प्रामुख्याने प्रादेशिक प्रश्न सोडवणे हा होता, जरी काँग्रेसशी वैचारिक नाते काही प्रमाणात होतेच. महाराष्ट्रात एनसीपीला मोठी लोकप्रियता मिळाली. स्थानिक प्रश्नांवर लक्ष केंद्रित करणे आणि सामाजिक न्यायाला प्राधान्य देणे हे या पक्षाचे वैशिष्ट्य ठरले. त्याच वर्षी काँग्रेस आणि एनसीपीने युती करून सरकार स्थापन केले, कारण कोणालाही स्पष्ट बहुमत मिळाले नव्हते.
२००४ मध्ये पवार यांना पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांच्या नेतृत्वाखालील युपीए सरकारमध्ये कृषिमंत्री करण्यात आले. २००९ मध्येही त्यांनी केंद्रीय मंत्रिमंडळात स्थान कायम राखले.
२०२३ मध्ये पवार कुटुंबात विरासत संघर्ष उभा राहिला. भाचा अजित पवार यांनी बंड करून काही आमदारांसह महायुती सरकारमध्ये प्रवेश केला. पुढे निवडणूक आयोगाने एनसीपीचे नाव व चिन्ह अजित पवार गटाला दिले. त्यामुळे काका–भाचा वेगवेगळ्या गटांचे नेतृत्व करत एकमेकांविरुद्ध उभे ठाकले आहेत.