मुंबई : महाराष्ट्रात खोकल्याच्या उपचारासाठी वापरल्या जाणाऱ्या 'कोल्ड्रिफ सिरप'वर (Coldrif Syrup) बंदी घालण्यात आली असून, ही कारवाई राज्यातील अन्न व औषध प्रशासन विभागाने (FDA) घेतली आहे. मध्य प्रदेश आणि राजस्थानमध्ये या सिरपमुळे दोन वर्षांखालील १८ चिमुकल्यांचा मृत्यू झाल्याच्या घटनांमुळे देशभरात खळबळ उडाली आहे. महाराष्ट्रातही सुमारे २४ ते २६ हजार लिटर सिरपचा साठा नष्ट करण्यात आला असून, नागरिकांना हातातील साठा ताबडतोब औषध नियंत्रकांना सुपूर्द करण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे.
मध्य प्रदेशातील छिंदवाडा जिल्ह्यातील एका रुग्णालयात गेल्या काही दिवसांत ११ चिमुकल्यांचा मृत्यू झाला. तपासात असे उघड झाले की, हे बालक कोल्ड्रिफ सिरप घेतल्यानंतर त्यांचे मूत्रपिंड निकामी झाले आणि त्यांना किडनी फेलियर झाला. तामिळनाडू सरकारच्या औषध विभागाने केलेल्या तपासणीत सिरपच्या ४८.६% नमुन्यांमध्ये डायथिलीन ग्लायकोल (DEG) हे विषारी रसायन आढळले. हे रसायन औषध उत्पादनात वापरले जाणारे सोल्व्हेंट असते, पण त्याची अतीत मात्रा माणसांसाठी घातक ठरते. यामुळे उलटी, डायरिया, मूत्रपिंडाचे नुकसान आणि मृत्यू होऊ शकतो.
या सिरपचे उत्पादन तामिळनाडूतील कांचीपुरम जिल्ह्यातील श्रीसन फार्मास्युटिकल्स प्रायव्हेट लिमिटेड कंपनीने केले आहे. बॅच नंबर SR-13 असलेल्या सिरपचे उत्पादन मे २०२५ मध्ये झाले असून, त्याची एक्स्पायरी एप्रिल २०२७ आहे. तामिळनाडूने सर्वप्रथम या सिरपवर उत्पादन आणि विक्रीवर बंदी घातली, तर मध्य प्रदेश आणि राजस्थानने विक्री आणि वितरणावर तात्काळ प्रतिबंध लावला. केरळनेही ही बंदी लागू केली आहे.
मध्य प्रदेशात या घटनेच्या पार्श्वभूमीवर डॉ. प्रवीण सोनी यांना अटक करण्यात आली आहे, कारण त्यांनी बहुतेक बाधित मुलांना हा सिरप लिहून दिला होता. कंपनीच्या संचालकांविरुद्धही एफआयआर दाखल करण्यात आली असून, पालकांना प्रत्येकी ४ लाख रुपयांची मदत जाहीर करण्यात आली आहे.
महाराष्ट्रातील कारवाई: तपास सुरू
महाराष्ट्र FDA ने ५ ऑक्टोबरला बॅच SR-13 वरील कोल्ड्रिफ सिरपच्या विक्री, वितरण आणि वापरावर तात्काळ बंदी घातली. राज्यात या सिरपचा साठा शोधण्यासाठी तामिळनाडू औषध नियंत्रक विभागाशी समन्वय साधण्यात आला असून, विशेष मोहिम राबवली जात आहे.
महाराष्ट्रात या सिरपचा पुरवठा मुख्यतः तामिळनाडूतून होत असल्याचे समोर आले आहे. FDA च्या तपासात राज्यभरातील ५० हून अधिक दुकानांवर छापे टाकण्यात आले असून, आणखी साठा जप्त होण्याची शक्यता आहे. दोन वर्षांखालील मुलांसाठी कफ सिरप लिहून देणाऱ्या डॉक्टरांनाही इशारा देण्यात आला आहे. केंद्र सरकारच्या आरोग्य मंत्रालयाने सर्व राज्यांना निर्देश दिले आहेत की, लहान मुलांसाठी केवळ डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार आणि सुरक्षित पर्याय वापरा.
केंद्र सरकारची भूमिका
केंद्र सरकारने ४ ऑक्टोबरला सर्व राज्यांना परिपत्रक जारी करून दोन वर्षांखालील मुलांना कोणत्याही कफ सिरपचा वापर टाळण्याचे आवाहन केले आहे. तसेच, नेक्सा डीएस (Nexa DS) या दुसऱ्या सिरपवरही चार राज्यांत बंदी घालण्यात आली आहे. या सिरपमुळेही समान लक्षणे दिसली असल्याचे तपासात आढळले. कंपनीला प्रयोगशाळा अहवाल येईपर्यंत उत्पादन थांबवण्याचे आदेश दिले आहेत.
Coldrif syrup cough-medicine-banned-in-Maharashtra-after-deaths-of-18-toddlers